Edwin van der Aa 07-06-23
In vijf jaar tijd is het aantal particuliere mini-scholen verdubbeld, blijkt uit cijfers van de Onderwijsinspectie. Telde Nederland in 2018 nog 58 van zulke basisscholen en 10 middelbare scholen, op 1 juni van dit jaar had de inspectie al zicht op 101 schooltjes in het primair onderwijs en 39 scholen in het voortgezet onderwijs. Ze tellen gemiddeld een paar handenvol leerlingen.
Volgens inspecteurs is corona medebepalend geweest in de toename van het aantal aanvragen. ‘Ouders zagen dat hun kinderen anders, en soms ook sneller, leerden’, meldt de inspectie. Uit gesprekken met initiatiefnemers blijkt dat deze scholen daarop inspringen, door een alternatieve manier van onderwijs voor te staan, soms volgens een eigen levens- of opvoedingswijze.
Zo is er de Natuurschuur in Wieringerwaard, waar ‘hoogtrillende’ kinderen rust, natuur en ruimte kunnen ervaren. De Renaissanceschool Almere is gelieerd aan Forum voor Democratie. En op De Tijd en Ruimte in Den Bosch mogen kinderen zelf richting geven aan hun leerproces en hebben ze medezeggenschap bij het besturen van de ‘democratische’ school.
Ouders, bedrijven of sponsors betalen
Iedereen mag in Nederland een particuliere school (B3 in inspectietaal) oprichten, maar leerlingen doen dan Staatsexamen. Ouders of anderen, bijvoorbeeld bedrijven of sponsors, betalen de kosten. Daarnaast bestaan er ook zelfstandige exameninstellingen (B2). De kosten zijn vooral bij die instellingen met erkende eigen diploma’s aanzienlijk hoger dan elders.
Volgens Particulier Onderwijs Nederland lopen de tarieven van particuliere basisscholen uiteen van 13.800 euro tot 19.000 euro per schooljaar. En gemiddeld kost een jaar op een ‘traditionele’ particuliere middelbare school in de bovenbouw 24.300 euro.
Veel initiatiefnemers geven aan dat zij een kleine particuliere school oprichten uit onvrede over hoe het onderwijs is ingericht. Volgens managing director Marc Peters van Winford Particulier Onderwijs, een ‘traditionele’ particuliere school, hangen deze initiatieven vaak op ‘enkele bevlogen mensen, met goede ideeën en bakken ambitie’.
Peters: ,,Toch komt daar vaak de klad in. Het bedrijfseconomische plaatje is meestal niet vol te houden. Dat gebrek aan continuïteit is voor de kinderen heel vervelend, maar we moeten er als traditionele scholen ook mee concurreren.”
De groei in het particulier onderwijs zit vooral bij de kleinschalige initiatieven, maar de vraag is of die hun zaakjes wel financieel op orde kunnen krijgen en houden.
Er zit bij de particuliere scholen een groot verschil tussen de financiën van de kleinschalige initiatieven (ruim 2000 leerlingen in totaal) en de professioneel opgezette examenscholen in het voortgezet onderwijs met zo’n 2400 leerlingen, benadrukt managing director Marc Peters van Winford Particulier Onderwijs.
Peters: ,,Dat is echt anders geregeld. Bij ons is transparantie een groot goed en ik wil de hoop uitspreken dat alle particuliere scholen, ook die als paddenstoelen uit de grond schieten, daaraan voldoen.”
Laat duidelijk zijn, in vergelijking met het reguliere onderwijs is het aantal leerlingen op particuliere schooltjes zeer beperkt: het gaat om minder dan 0,1 procent van alle leerlingen. Nederland telt in totaal ruim 6500 basisscholen en 641 instellingen in het voortgezet onderwijs.
Volgens Peters zie je bij de ‘traditionele’ particuliere scholen in het voortgezet onderwijs dat de groei daar beperkt blijft tot een paar procent. ,,Het overgrote deel van de aanwas vindt plaats in de bovenbouw, en daar is veel concurrentie gekomen van schaduwonderwijs dat ouders voor hun kinderen regelen naast regulier onderwijs. Denk aan bijlessen en examentrainingen. Daarnaast zit de grote groei vooral bij internationale of buitenlandse scholen, die Engelstalig onderwijs aanbieden. Deze scholen zitten vaak vol.”
Intrinsieke motivatie
De initiatiefnemers van kleinere particuliere scholen streven volgens de inspectie naar onderwijs waarbij sprake is van leren vanuit hun eigen motivatie. Ze stimuleren meer inbreng van het kind zelf, leren in gemengde leeftijdsgroepen, actievere betrokkenheid van ouders bij het onderwijs en onderwijs met meer respect voor de samenleving en de natuur.
Ook geven sommige initiatiefnemers aan dat het gaat om situaties waarbij (de eigen) kinderen in de knel zijn geraakt door een gebrek aan passend onderwijs. De inspectie geeft aan onderzoek te gaan doen naar de beweegredenen van initiatiefnemers om een particuliere school op te richten.
De ‘traditionele’ particuliere scholen in het voortgezet onderwijs werken vaak met verlengde brugklassen en veel keuzevakken. Pas aan het eind van de onderbouw kiest het kind, als het daar echt klaar voor is, het profiel of de sector voor de bovenbouw dat het best past bij zijn of haar interesses en capaciteiten.
